Langetermijndenken rondom landbouwvraagstukken: ‘Wat is hiervoor nodig?’
Blogs en artikelen
De Werkplaats Verbonden veerkrachtige landbouw, de toekomst van de boer draaide om verbinding door met elkaar het gesprek aan te gaan. Deelnemers van de werkbank Dilemma Dialoog: Langetermijnperspectieven voor de landbouw gingen dat gesprek met elkaar aan op basis van zes dilemma’s en twee open vragen. Ze werden begeleid door Simone Ritzer en Allard Jellema die voor de Wageningen University Research (WUR) onderzoek naar het landbouwdialoog doen.
Kortetermijnaanpak
Simone trapte af met een introductie van het WUR-onderzoek naar het maatschappelijke debat over landbouw, voedsel en natuur. “We zochten hoe we het gesprek kunnen voeren om tot een langetermijnperspectief te komen. Hoe kunnen we niet alleen in een dialoog blijven hangen, maar ook daadwerkelijk op actie over gaan?”
Allard schetste de context van het onderzoek voor de aanwezige deelnemers. “2023 stond in het teken van landbouwissues. Denk aan de boerenprotesten, de klimaatprotesten en de totstandkoming van het landbouwakkoord. De focus van het maatschappelijke debat ligt vaak op de kortetermijnoplossingen en -vraagstukken. Hoeveel boeren moeten stoppen? Hoeveel moet de veestapel krimpen?”
Volgens Allard vereisen omvangrijke problemen als het verlies van biodiversiteit, klimaatverandering en demografische uitdagingen geen kortetermijnaanpak. “We willen eigenlijk naar vragen als: Wat is de rol van de Nederlandse landbouw in de mondiale voedselvoorziening? En hoe willen we os als mens verhouden tot dier en natuur?”
Dilemma’s als middel
Om de switch in vragen te realiseren introduceerden de onderzoekers dilemma’s. Dilemma-denken zou moeten leiden tot een nuance in het maatschappelijk debat en inzicht in mogelijke keuzes binnen de maatschappelijke uitdagingen. De WUR-onderzoekers kwamen tot zes hoofddilemma’s (zie afbeelding):
- Wat wordt de bijdrage van Nederland aan de wereldvoedselvoorziening?
- Dierhouderij in Nederland, wat is haar functie?
- Wat is de morele positie van dieren in onze voedselvoorziening?
- Hoeveel van de toekomstige klimaat- en natuurdoelen willen we binnen Nederland halen?
- Landbouw en natuur, scheiden of verweven?
- Hoe te sturen op consumentengedrag?
Obstakels
Hoewel de dilemma’s een handig middel zijn om tot langetermijndenken te komen, noemen Simone en Allard ook belemmeringen die ervoor zorgen dat deelnemers aan het maatschappelijke debat blijven ‘hangen’. “Denk aan politiek wisselende visies, of dat deelnemers vinden dat anderen het voortouw moeten nemen. ‘Het is niet aan ons, de overheid moet sommige standpunten bepalen.’ En wie neemt de regie?”
Simone vraagt de deelnemers of ze deze obstakels in hun werkomgeving ook tegenkomen. Een deelnemer van het Interprovinciaal Overleg (IPO) herkent zich in de meeste obstakels. Een ander van de provincie Noord-Brabant voegt toe: “Veel agrariërs zeggen dat ze hun nek wel willen uitsteken, maar dat ze ook Den Haag erbij nodig hebben. Voor een thema als voedselvoorziening kan je niet alleen naar de boeren kijken.”
Bij het ministerie van LVVN hoort iemand het tegenovergestelde om zich heen: “De keten zou meer de stap moeten zetten in plaats van dat we uit Den Haag steeds wat van ons laten horen. Het is moeilijk om een koers te bepalen door de kabinetswisseling. Als sector zou je meer de regie moeten nemen. Maar goed, we lopen hier al 20 jaar tegenaan. Het is niet dat hier een makkelijke oplossing voor is.”
Kringgesprek
De deelnemers krijgen de vraag om gezamenlijk te onderzoeken wat er volgens hen nodig is om ‘het langetermijndenken voor het hier en nu mogelijk te maken’. Een deelnemer van de Regieorganisatie GLB vraagt zich af of het langetermijndenken waar Simone en Allard naartoe willen werken wel echt een oplossing biedt binnen het maatschappelijke debat. “Uit een onderzoek naar langetermijnvisies bleek dat 80 procent van de visies met elkaar overeenkomen. Dus het blijkt dat veel mensen het eens zijn over verduurzaming en toekomstbestendige landbouw, maar juist over de kortetermijnoplossingen wisselen de deelnemers van mening.” Allard: “Die vertaling naar concrete acties proberen we juist te faciliteren door de dilemma’s te hanteren.” Helder.
De groep gaat aan de slag met twee vragen. Vraag één: Hoe ziet een succesvolle dialoog over dilemma’s en keuzes voor de toekomst van de landbouw er voor jou uit? Vraag twee: Hoe kan een dilemma-tool helpen in het keuzeproces voor een langetermijnvisie? De digitaal ingediende antwoorden worden in een kring met elkaar besproken.
Succesvolle dialoog
Een woord dat vaak terugkomt in de antwoorden rondom de eerste vraag is ‘verbinding’. De provincie Noord-Brabant neemt het voortouw: “Je ziet vaak dat er wordt ingezoomd op het verschil van mening. Uiteindelijk zijn we allemaal mensen met drijfveren, normen en waarden. In plaats van het eerst te hebben over oplossingen en plannen, zou je ook kunnen kijken naar waar je al met elkaar overeenkomt.”
“Maar dan?” vraagt Simone. “Wat heb je nodig om er op deze manier over te kunnen communiceren?” Een afgevaardigde van ANV Noardlike Fryske Wâlden antwoordt: “Je veilig voelen.” Dat lijkt een andere deelnemer van de Regieorganisati GLB ‘wel moeilijk’. “Het is makkelijk om je zo te voelen tijdens een discussie met je teamleden, maar in een gesprek met stakeholders is het anders. Je gaat er altijd in met de beste intenties, maar in een setting waarin iedereen belangen wil behartigen lijkt het me lastig het terug te brengen naar de waarden van het leven.” De provincie Noord-Brabant-afgevaardigde sluit zich hierbij aan: “Hoe ga je dit doen bij mensen die dreigen te verliezen in een discussie? Logischerwijs komt er een reactie van degenen waarvan hun belang niet behartigd wordt.”
Te doelgericht
Een collega van de Regieorganisatie GLB denkt dat veel overleggen ook te doelgericht ingestoken zijn. “We denken vaak: laten we even overleggen, dan lossen we het wel op.” IPO: “Je elkaar nog zo goed kennen van tevoren, maar als je de taak hebt meegekregen om te onderhandelen, dan is dat het doel waarmee je aan tafel zit.”
Simone vult aan: “Wat het ook lastig maakt bij belangrijke overleggen is dat goede gesprekken vaak achter gesloten deuren plaatsvinden. Maar zodra de partijen naar buiten komen, duiken de media direct erbovenop. En dan komt er een antwoord om de achterban tevreden te houden in plaats van hoe er tijdens het overleg nader tot elkaar gekomen is.”
Het onderzoek naar het komen tot een gezamenlijk langetermijnperspectief en over te gaan op actie in het maatschappelijke debat over landbouw, voedsel en natuur duurt nog voort. Zoals tijdens deze werkbank maar weer eens naar voren komt: we zijn allemaal hard op zoek naar de juiste manier om het gesprek aan te gaan, en dat blijft belangrijk.
Meer weblogberichten
Reactie toevoegen
U kunt hier een reactie plaatsen. Ongepaste reacties worden niet geplaatst. Uw reactie mag maximaal 2000 karakters tellen.
Reacties
Er zijn nu geen reacties gepubliceerd.
