Moestuin De Haar vergroot participatie: Bloeiend centrum voor gemeenschapslandbouw en sociale cohesie in Haarzuilens
De oprichters van Moestuin de Haar wilden een positieve bijdrage leveren aan de samenleving, en dat is hen gelukt. Deze tuin, gelegen in Haarzuilens, vergroot de maatschappelijke betrokkenheid door gezamenlijk groenten en fruit te telen en te delen. Bovendien draagt de tuin bij aan natuur, milieu, duurzaamheid, cultuur en historie.
In december 2018 is Stichting Moestuin de Haar opgericht. In de eerste drie jaar lag de focus vooral op een goede inrichting van de voormalige historische moestuin van Kasteel de Haar in Haarzuilens. De tuin is 1,5 hectare groot; het grootste deel is moestuin en een kleiner deel bloemenpluktuin. De tuin volgt met succes het concept van gemeenschapslandbouw; Community Supported Agriculture (CSA), waarbij mensen zich voor een oogstseizoen of langer verbinden aan de tuin.
Gedeelde lusten en lasten
“Oogstdeelnemers delen niet alleen de opbrengsten, maar ook de verantwoordelijkheid en risico’s”, legt Maartje Heerkens uit, een van de vier tuinders van Moestuin de Haar. “Wij zetten ons in voor een hoge opbrengst van het land. Onze deelnemers komen uit de omgeving en oogsten wekelijks bij ons.” Vanuit het CSA-concept vormen ze een betrokken gemeenschap. De tuinders faciliteren daarin en betrekken jong en oud bij het werk; door o.a. educatie, rondleidingen, werken met vrijwilligers, schoffelavonden en oogstfeesten. “Het draait om verbinding met ons eten, met de nadruk op lokaal produceren en consumeren van seizoengroenten.”.
De moestuin als trekpleister
“Wij vergroten participatie van bewoners van Haarzuilens en omstreken via het telen van groente, fruit, bloemen en kruiden en door het geven van educatie”, vertelt Heerkens. En dat is succesvol! Het aantal oogstdeelnemers groeide van 50 in 2020 naar 250 in 2023. “Ze zijn erg enthousiast over onze tuin, de variatie aan groenten en genieten elke week van zelf geoogste groenten.” De pluktuin zorgt in de zomermaanden voor veel bezoekers. “De bloemen trekken veel insecten aan en dat vergroot de biodiversiteit. Het insectenhotel ‘Villa de Haar’, gemaakt door een vrijwilliger, draagt daar zeker ook aan bij.”
Blij met LEADER
De eerste twee jaar is door de gemeente en provincie Utrecht geïnvesteerd in de benodigde infrastructuur, afrastering en fietsenstalling. De financiële bijdrage vanuit LEADER+ maakte investeren in machines, tunnelkassen, beregeningsinstallatie, educatie en communicatieplan en verharding van paden mogelijk. Er komt nog een ‘muurkas’ met ontvangstruimte en een koelunit. “De beregeninginstallatie komt alle jaren goed van pas voor de vollegrondsteelt; een essentiële basisvoorziening voor de tuin”, zegt Heerkens. Andere subsidieverstrekkers hebben een tuinhuis mogelijk gemaakt en een zonnescherm boven de koffieplek voor de vrijwilligers. “We vinden het leuk om ook groenten te telen, die je niet vanzelfsprekend tegenkomt in de supermarkt. Zoals snijbiet, postelein, paarse bonen en palmkool. Datzelfde geldt voor verschillende kruiden in onze tuin.”
Biologische teeltwijze en educatie
Moetsuin De Haar teelt alle groenten, kruiden en bloemen volgens de principes van biologische landbouw. “We werken zonder gewasbeschermingsmiddelen; onkruiden bestrijden we handmatig en met wisselteelt proberen we ziektes te voorkomen. Vraatschade door slakken in dahlia’s lossen we op met een laag schapenwol tussen de dahlia’s. We voeden de bodem met (zelfgemaakte) compost.”
Leuk en leerzaam tegelijk
De tuinders geven voorlichting aan jong en oud over het verbouwen van duurzaam voedsel. “In ons buitenklaslokaal ontvangen we onder andere kinderen van basisschool Sint Bonifatius in Haarzuilens.” Ze krijgen lessen over diverse thema’s en helpen mee met werkzaamheden. Bijvoorbeeld het uitmeten van een ‘plantbed’ of het poten van plantgoed. “Deze actieve leermethode vinden ze heel leuk. Net als het bereiden van een lunch met groentes uit de tuin voor ouderen uit het dorp, die ze met veel plezier samen nuttigen.” Iedereen is welkom om een rondje in de tuin te lopen en te genieten van hetgeen de tuin te bieden heeft. “Met de komst van de historische tuinkas kunnen we jaarrond mensen en schoolklassen ontvangen.”
Sociale cohesie
De vier tuinders ontwikkelen het beleid voor de tuin en houden de tuin draaiend, samen met 50 tot 60 vrijwilligers. “Daar zijn we erg blij mee, want veel handen maken het werk licht. Onze tuin is een fijne werkplek waar, naast hard werken, ook mooie gesprekken en vriendschappen ontstaan en veel wordt gelachen.”
Tot slot is moestuin de Haar ook een erkend leerwerkbedrijf, voor stagiaires die het vak van tuinder willen leren. ’Met de workshop ‘Tuinderij met een stichting’ laten we aan professionele tuinders zien hoe Stichting Moestuin de Haar tot stand kwam en hoe we het exploiteren”, zegt Heerkens. Daarmee willen we een positieve invloed hebben op bredere schaal door anderen te inspireren en aan te moedigen om vergelijkbare initiatieven te ondernemen.
