Terugblik AKIS Academie: inzichten en vervolgstappen

Nieuwsbericht | 20-03-2025 | 12:23

Terugblik op AKIS: lessen uit het verleden

Jos Verstegen (WUR / i2Connect) schetste een historisch perspectief op AKIS. Het concept ontstond in de jaren '80 als reactie op de traditionele kennisoverdracht in de landbouw. In plaats van een lineair model, waarin kennis van onderzoekers via voorlichters naar boeren stroomt, werd AKIS gepresenteerd als een interactief netwerk waarin verschillende actoren samenwerken.

In de jaren '90 verschoof de nadruk naar markt gedreven kennisontwikkeling, wat leidde tot een versnippering van het systeem. Publieke voorlichtingsdiensten verdwenen grotendeels en de overheid beperkte zich steeds meer tot het uitbesteden van kennisopdrachten. Onderzoek van Laurens Klerkx (2008) en Wielinga (2001) benadrukte de noodzaak van kennisbemiddelaars en 'vrije actoren' die innovatie stimuleren door netwerken te verbinden. Eelke Wielinga was deelnemer en deelt in deze beschouwing zijn visie.

Een belangrijke les uit het verleden is dat innovatie niet top-down kan worden opgelegd, maar ontstaat door samenwerking en kennisdeling binnen netwerken. Dit werd onder meer bewezen in projecten zoals 'Netwerken in de veehouderij', waarin boeren zelf het initiatief namen en ondersteuning kregen van kennisinstellingen.

De huidige stand van AKIS: uitdagingen en kansen

Sinds de introductie van het Europese Innovatiepartnerschap (EIP-AGRI) zo’n 10 jaar geleden zijn in de EU meer dan 4.000 Operationele Groepen opgericht om interactieve innovatie te bevorderen. Ondanks al deze mooie projecten blijft versnippering een uitdaging. Belangrijke aandachtspunten in de analyse van het huidige AKIS:

• Kennis en innovaties blijven vaak binnen gesloten netwerken en bereiken niet altijd de bredere sector.
• De rol van intermediairs, zoals kennisbemiddelaars en netwerkcoördinatoren, krijgt nog onvoldoende waardering.
• Versnipperde financiering en kortlopende projecten belemmeren duurzame innovatie.

In 2023 bracht de OECD een rapport uit over het Nederlandse innovatiesysteem, dit kwam ook aan bod in de bijeenkomst. De afgelopen jaren was al verbetering te zien.

Naar een toekomstbestendig AKIS

Voor een optimaal functionerend AKIS in de toekomst zijn enkele randvoorwaarden essentieel:

• Sterkere netwerken en intermediairs: innovatie floreert waar actieve netwerken en onafhankelijke facilitators kennisuitwisseling ondersteunen.
• Langetermijnvisie en stabiliteit: projecten minder afhankelijk maken van korte termijn financiering, maar meer structurele inbedding (zoals experimenteerlocaties).
• Actieve betrokkenheid van boeren en ondernemers: innovatie ontstaat in de praktijk. Daarom moet kennisontwikkeling vraag gestuurd zijn en niet puur wetenschappelijk gedreven.
• Slim gebruik van digitale technologieën: online platforms en nieuwe communicatietools kunnen de verspreiding van kennis versnellen (zoals Groen Kennisnet).
• Flexibiliteit en aanpassingsvermogen: AKIS moet snel kunnen inspelen op maatschappelijke uitdagingen, zoals klimaatverandering en duurzaamheidsvraagstukken.

Eerste stappen 2025

Om AKIS toekomstbestendig te maken, kwamen verschillende ideeën voor zowel korte- als lange termijn aan bod. Hieronder een aantal voorbeelden:

• 2025-2027:
  • Regionale AKIS-coördinatiehubs oprichten ter ondersteuning van innovatie en kennisdeling.
  • De rol van kennisbemiddelaars en netwerkcoördinatoren versterken.
  • Cross-sectorale samenwerking stimuleren, bijvoorbeeld tussen landbouw, technologie en duurzaamheid.
• Tot 2035:
  • AKIS structureel integreren in nationaal en Europees beleid met duurzame financiering.
  • Een leersysteem creëren waarin kennisontwikkeling en implementatie hand in hand gaan.
  • Een cultuurverandering stimuleren, waarin de boer als kennispartner wordt erkend.

Vervolg en toekomst

De bijeenkomst bevestigde dat AKIS niet zomaar een beleidskeuze is, maar een manier van denken over innovatie in de landbouw. Het versterken van netwerken en kennisuitwisseling is cruciaal om de innovatiekracht van de sector te vergroten.

In de komende maanden wordt verder gewerkt aan vervolgstappen, met bijzondere aandacht voor de betrokkenheid van jonge stakeholders. Daarbij wordt gebruik gemaakt van het trainingsmateriaal dat in het modernAKIS project ontwikkeld is, neem gerust vast een kijkje:

Training materials for all AKIS actors

Blijf op de hoogte via Netwerk Platteland en doe mee aan de discussie over de toekomst van AKIS!